Op de VU-campus wordt momenteel veel verbouwd en gebouwd. Het Hoofdgebouw is de afgelopen jaren vernieuwd en nieuwe gebouwen worden uit de grond gestampt. Onlangs werd het nieuw O|2-laboratorium geopend. In de komende jaren zullen steeds meer bèta-wetenschappers, nu werkzaam in het W&N-gebouw, en medici daarin onderdak vinden. Het huidige W&N-gebouw zal op termijn, na ruim een halve eeuw dienst te hebben gedaan, worden gesloopt.

Door: Sjoerd Huiskamp

Besluit tot bouw
In 1958 besloten de bestuurders van de universiteit tot de bouw van nieuwe gebouwen voor de VU op een terrein bij Buitenveldert dat in 1953 was aangekocht. Tot die tijd zat de VU verspreid over een groot aantal gebouwen in de stad. Het ‘hoofdgebouw’ was een pand aan de Keizersgracht, en de natuurkundigen en scheikundigen hadden een plek in laboratoria aan de De Lairessestraat in Amsterdam-Zuid; de biologen zaten aan de Rapenburgerstraat in het centrum. In het najaar van 1960 werd in Buitenveldert de eerste paal voor het huidige W&N-gebouw de grond in geslagen door (of in ieder geval in het bijzijn van) de toenmalige minister van onderwijs Cals. In 1966 werd het gebouw officieel geopend door minister Diepenhorst.

04534.jpgRedenen voor de bouw
De belangrijkste reden voor deze nieuwbouw was dat de bestaande laboratoria van de VU, maar ook van veel andere universiteiten, in de jaren vijftig niet meer geschikt waren voor eigentijds onderzoek. Wat de natuurkunde betreft hadden verschillende commissies in de jaren vijftig de conclusie getrokken dat het onderzoek in Nederland achterop raakte vergeleken met het buitenland. Het universitaire onderzoek had behoefte aan uitbreiding van de laboratoriumruimte, verbetering van de positie van de wetenschappelijke staf, verkorting van de studieduur tot zes jaar en een drastische uitbreiding van het aantal hoogleraren. Dit alles resulteerde in forse investeringen van de overheid in universitair onderzoek en onderwijs. Aan de VU werd er voor gekozen alle bèta-laboratoria in één gebouw onder te gaan brengen. Dit laboratorium moest een plek krijgen naast het al in aanbouw zijnde ziekenhuis. Mettertijd moesten alle faculteiten een plaats krijgen in Buitenveldert. Aan architect H.T. Zwiers werd in eerste instantie opdracht gegeven laboratoria voor de biologie en de natuurkunde te ontwerpen. Door ruimtegebrek puilde het oude laboratorium aan de De Lairessestraat bijna uit zijn voegen, het nieuwe laboratorium werd dan ook tien keer zo groot.

In gebruik
Hoewel het gebouw nog niet af was – zo deed de verwarming het bijvoorbeeld nog niet – werden in de winter van 1964 de eerste colleges gegeven aan de natuurkundigen in de oostelijke gedeelte van het gebouw. Begin 1966 zouden de natuurkundigen volledig verhuizen naar het nieuwe gebouw. De biologen namen het westelijke gedeelte in gebruik. Van het middengedeelte waren aanvankelijk alleen de ondergrondse tunnels aangelegd. De scheikundigen, die in het afgebouwde middengedeelte een plek kregen, verhuisden pas in 1975 naar de De Boelelaan. Tien jaar later werd het gebouw nog vergroot met de rode dakopbouw, de huidige GKN-vleugel en een restaurant. Gelukkig had men bij de bouw er al rekening mee gehouden dat het gebouw uitgebreid kon worden. Na de jaren van ruimtegebrek waar de VU na de oorlog mee kampte zou de VU hier in de toekomst (hopelijk) geen last meer van hebben. De studentenaantallen groeiden vanaf de jaren zestig echter zo snel, dat ruimtegebrek een terugkerend probleem werd voor de VU. In de loop van de tijd hebben niet alleen bèta’s onderdak gevonden in het gebouw, maar ook de psychologen – van 1978 tot 1996 – en de sociaal-culturele wetenschappers – van 1994 tot 2004.

De toekomst
In 2009 startte de VU met de vernieuwing van de campus. Sommige gebouwen worden vernieuwd, zoals het Hoofdgebouw, maar voor het W&N-gebouw gaat het doek vallen. Het Nieuwe Universiteitsgebouw moet samen met het O|2 laboratorium de functie van het W&N-gebouw overnemen. Sommige onderzoeksgroepen worden verplaatst naar het Science Park in de Watergraafsmeer. In april 2013 werd al begonnen met de bouw van het nieuwe lab-gebouw en op 29 mei 2015 werd het gebouw bouwkundig opgeleverd. Binnen dit nieuwe laboratorium gaan de VU en UvA samenwerken en de eerste van de 750 onderzoekers en ongeveer 100 masterstudenten zijn nu bezig hun draai te vinden in het nieuwe gebouw. Met de bouw van het Nieuwe Universiteitsgebouw werd iets later begonnen, op 18 september 2014, en eind 2017 moet het gebouw klaar zijn.

Duurzaamheid
Bij deze nieuwbouw heeft de VU duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Toen de VU in de jaren vijftig begon met de bouw van het huidige W&N-gebouw bestond het woord duurzaamheid waarschijnlijk nog niet in die context. Duurzaamheid houdt in dat het nieuwe gebouw niet alleen van duurzaam materiaal wordt gemaakt, maar ook dat energiezuinige lichtbronnen en apparatuur worden toegepast. In de jaren vijftig moet men bij duurzaamheid vooral aan de levensduur van het gebouw hebben gedacht en stiekem misschien wel gehoopt hebben dat het gebouw het langer dan 50 jaar zou uithouden.

Bekijk de film 'De VU bouwt: eerste paal W&N-gebouw (1960)'

Bronnen

Flipse, A. 2005. 'Hier leert de natuur ons zelf den weg' Een geschiedenis van Natuurkunde en Sterrenkunde aan de VU. Zoetermeer.

Tervoort, A. M. Völlmar, P. Schneiders en D.Th. Kuiper, 2005. Wetenschap en samenleving; Groei en ontwikkeling van de VU-familie in beeld. Amsterdam.

Factsheet Nieuwe Universiteitsgebouw: http://www.vu.nl/nl/Images/Factsheet_Nieuw_Univers...

Lab-gebouw O|2: http://www.egm.nl/projecten/60/


Sjoerd Huiskamp is student oudheidkunde. In het kader van een onderzoekstraject voor honours-studenten werkt hij mee aan de ontwikkeling van het Geheugen van de VU.


Deel dit artikel