19 oktober: Activiteit in het kader van de Maand van de geschiedenis: Eureka!

In deze speciale filmvertoning staat de vraag centraal of alle uitvindingen eureka-momenten zijn. Oppenheimer toont de tweestrijd van de theoretisch natuurkundige J. Robert Oppenheimer bij zijn uitvinding van de atoombom. De bom werd ontwikkeld om de wereld te redden van het naziregime met het risico de hele wereld te vernietigen. Tot op de dag van vandaag wordt het wapen ingezet als geopolitieke dreiging.

In de inleiding voor de film vertelt universiteitshistoricus Ab Flipse het verhaal van een bijzondere tijdgenoot van Oppenheimer: de eerste VU-hoogleraar natuurkunde in 1930 professor Sizoo. Sizoo’s werk vormde de basis voor het kernfysisch onderzoek in Nederland. Daarnaast publiceerde hij over de ethische aspecten van de nieuwe kerntechnologieën en werd na de Tweede Wereldoorlog voorzitter van de Nederlandse Rijksverdedigingsorganisatie en directeur van het NAVO-instituut 'SHAPE Air Defense Technical Centre’. Sizoo kan moeilijk de Nederlandse Oppenheimer worden genoemd – daarvoor opereerden zij een te andere context – maar de dilemma’s die de bom opriepen waren voor beiden even reëel.

Let op: de inleiding is in het Engels.

Plaats en tijd: Rialto VU, 19 oktober 18:00. Meer informatie en bestellen kaarten

Organisatie: Rialto VU & Universiteitsbibliotheek

Oppenheimer

Al in 1938 hadden Duitse geleerden het principe van kernsplitsing ontdekt, een ontdekking die de ontwikkeling van een extreem krachtige bom theoretisch mogelijk maakte: de allesverwoestende atoombom. Het was onder anderen Albert Einstein, die de Amerikaanse president Roosevelt aanspoorde hier ook zelf onderzoek naar te doen. Het idee dat nazi-Duitsland over een dermate sterk wapen zou beschikken, was zo afschrikwekkend dat de Amerikanen in 1941 besloten zelf zo’n wapen te gaan ontwikkelen; het Manhattan Project was geboren. Een team van briljante natuurkundigen, onder leiding van kerngeleerde J. Robert Oppenheimer, ging in het Los Alamos Laboratory aan de slag.

Christopher Nolan is een veelgeroemd regisseur die opvalt met intelligent vertelde verhalen die steevast duizelingwekkend mooi in beeld worden gebracht, zoals Memento, Inception en Interstellar. De historische biopic Oppenheimer is een spannende thriller over een man die zo snel mogelijk een massavernietigingswapen moet ontwikkelen, maar die zich ook terdege bewust is van de morele implicaties. Hoe is het om te werken aan de ontwikkeling van een wapen dat de wereld kan redden en tegelijk vernietigen? Met Cillian Murphy als Oppenheimer en Emily Blunt als zijn vrouw Kitty. Ook Matt Damon, Kenneth Branagh en Gary Oldman maken hun opwachting.

Sizoo

In 1930 werd Gerard Sizoo benoemd als eerste hoogleraar natuurkunde aan de VU. Hij had de taak het onderzoek en onderwijs van de grond af aan op te bouwen. Hij koos voor het onderzoekgebied van radioactiviteit en kernfysica, waarmee hij middenin een zich snel ontwikkelend onderzoeksgebied terechtkwam, dat door de ontwikkeling van de atoombom natuurkundigen voor grote ethische vragen stelde. 

De film wordt ingeleid door Ab Flipse, universiteitshistoricus van de VU. Hij doet onderzoek naar uiteenlopende aspecten van de geschiedenis van de VU, en publiceerde onder meer een boek over geschiedenis van de afdeling Natuurkunde van deze universiteit.

Deel dit artikel