In de collectie van de VU bevindt zich het geschilderde portret van Abraham Kuyper, predikant, politicus en VU-oprichter. Wat betekent dit portret nu nog voor de VU? En hoe kijkt zittend rector magnificus Vinod Subramaniam hier tegen aan?

Click here for English text (pdf)

Door Ab Flipse en Liselotte Neervoort

Op 20 oktober 1880 werd de Vrije Universiteit te Amsterdam op initiatief van Abraham Kuyper en enkele medestanders opgericht als particuliere universiteit. De universiteit, vrij van (de hervormde) kerk en staat, was door haar band met de gereformeerde achterban, stevig geworteld in de samenleving; ze wilde wetenschap met het christelijke geloof verbinden.

Abraham Kuyper (1837-1920) was een allesdoener met een visie: begonnen als predikant, richtte hij in 1872 een krant op (de Standaard), werd hij in 1874 Tweede Kamerlid en stichtte in 1879 de eerste Nederlandse politieke partij (Antirevolutionaire partij, ARP). In 1880 richtte hij tevens de Vrije Universiteit op. In 1886 was hij initiator van een kerksplitsing die leidde tot het ontstaan van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Hiermee ontstond een sterk gereformeerde subcultuur (of zuil), met een eigen kerk, week- en dagblad, universiteit en politieke partij. Kuyper werd de eerste rector van de VU; hij doceerde Theologie, maar ook Nederlands. Toen hij in 1901 minister-president werd, stopte zijn dagelijkse betrokkenheid bij zijn universiteit.

Dit geschilderde portret toont een bedachtzame en bijna monumentale Kuyper in zijn studeerkamer. Het werd hem in 1907 voor zijn verjaardag aangeboden door een delegatie van de Vereeniging van Christelijke Onderwijzers en Onderwijzers in Nederland en Overzeesche Bezittingen (1854-1954), als dank voor zijn inzet voor bijzonder onderwijs.

Het portret is geschilderd door Hendrik Haverman (1857-1928), een gevierd portretschilder, in een meer traditionele stijl dan de toen zeer populaire impressionistische Haagse school. Vooral de manier waarop Kuypers gezicht oplicht uit de duistere achtergrond is bijzonder. Kuyper had het tot zijn overlijden in zijn studeerkamer hangen. In 1921 werd het door zijn erfgenamen aangeboden aan de VU. Hiermee was dit het eerste portret in de collectie Hoogleraarportretten, die nu bijna 120 portretten omvat. Lange tijd hing het in de senaatskamer van het universiteitsgebouw aan de Keizersgracht. Met de verhuizing naar de De Boelelaan kwam het eerst in de portrettengalerij in de aula terecht, en nu hangt het in de forumzaal.

Vinod Subramaniam:
'My illustrious predecessor cuts an imposing, if somewhat forbidding, figure in this portrait, befitting his stature as visionary founder of a number of institutions: a newspaper, political party, church, university. That last has grown into the Vrije Universiteit of today, an institution that we can be proud of. I only hope that the current rector looks a wee bit more approachable to his colleagues and students, if not as “monumental”.'

Vinod Subramaniam is natuurkundige en sinds 2015 rector magnificus van de Vrije Universiteit Amsterdam. Ab Flipse is de universiteitshistoricus van diezelfde universiteit en Liselotte Neervoort is daar conservator Academisch Erfgoed.

Meer weten over het Kuyperjaar op de VU? Kijk dan hier.

Voor de hele online expositie kijk hier: VU-voorwerpen en hun verhalen | 140 jaar Vrije Universiteit Amsterdam

 

Deel dit artikel