De VU heeft al lange tijd een band met Martin Luther King. De voorvechter van de Civil Rights-movement kreeg in 1965 een eredoctoraat uitgereikt. Diverse gedenktekens herinneren aan deze bijzondere persoon. Daarnaast is er jaarlijks de Martin Luther King-Lezing. Sinds 2018 bevindt de toga die King in 1965 droeg bij het ophalen van zijn doctoraat zich ook in de collectie. Sylvia van de Bunt, die momenteel werkt aan het project 'We Shall Overcome. Herinneringen aan Martin Luther King Jr' reflecteert op dit bijzondere object.

 Click here for English text

De toga van Jan Buskes (gedragen door Martin Luther King)
Door Liselotte Neervoort

Sinds haar vijftigjarige bestaan in 1930 reikt de VU regelmatig eredoctoraten uit aan personen met uitzonderlijke verrichtingen. In 1965 viel een bijzonder gezelschap deze eer ten deel: Prins Bernhard, letterkundige Cees Rijnsdorp, Antilliaans politicus Efraïn Jonckheer, ontwikkelingseconoom Paul Hoffman, Frans socioloog Jacques Ellul, en de Amerikaanse dominee en voorman van de burgerrechtenbeweging Martin Luther King. Er zijn voor deze laatste op de VU meerdere gedenktekens, een plaquette uit 1982 en een beeldje uit 2018, beide naast het auditorium in het Hoofdgebouw. Eveneens bevindt zich sinds 2018 een ander bijzonder aandenken aan King in de collectie…

Bij de uitreiking van een eredoctoraat, was (en is) het gebruikelijk dat de ontvanger een zwarte toga droeg (draagt). King had deze echter niet meegebracht en moest er een lenen. De enige beschikbare toga die niet te lang voor hem zou zijn, was die van predikant Jan Buskes, gemaakt door de bekende togamaker Firma Rhebergen rond 1925. En zo geschiedde het. Buskes vond zijn toga echter verschrikkelijk, en gooide hem letterlijk ergens in de hoek van zijn kamer als hij hem niet hoefde te dragen. Bij zijn overlijden in 1980 werd de afgedragen toga verloot onder nieuwe predikanten. De gelukkige ontvanger liet het fluweel vervangen, en de het ambtsgewaad kon weer decennia mee. De opgeknapte toga, bijbehorende baret én het originele fluweel werden in 2018 geschonken aan de VU.

 

Bescheidenheid siert de mens
Door Sylvia van de Bunt

Het boeiende verhaal achter de toga van predikant Jan Buskes is recent nog verder ingevuld door dr. Jan van Butselaar. Hij vertelde me hierover tijdens een MLK interview. In deze MLK interviewserie, ondersteund door de VU Vereniging,  komen VU alumni aan het woord die Martin Luther King ontmoetten tijdens zijn bezoek aan de VU in 1965. Jan weet zich nog goed te herinneren dat King, anders dan de andere eredoctores, geen rokkostuum droeg. Hij had geen ceremonieel kostuum meegebracht uit Amerika, en kreeg van ds. Jan Buskes zijn toga te leen. Ze hadden  ongeveer hetzelfde postuur. Buskes en King waren bevriend en echte geestverwanten wat betreft hun geweldloze strijd tegen onrecht en gemeenschappelijke idealen. Buskes was tijdens het verblijf van King in Amsterdam zijn ‘buddy’, en hielp hem waar mogelijk. 

Als je het gehele gezelschap van eredoctores op de foto ziet, dan is King in zijn geleende toga nogal underdressed. Het benadrukt ook dat het bij King niet om het uiterlijk gaat zoals ras, huidskleur, status, maar om het innerlijke karakter van een mens. Ik vroeg Jan van Butselaar hoe de mensen reageerden bij de uitreiking van de eredoctoraten in het Concertgebouw op 20 oktober 1965, en hij antwoordde: “Het was een uitermate plechtige bijeenkomst. Prins Bernhard met messcherp  gesneden rokkostuum. Het leek wel een plaatje, zo perfect. Daarnaast die hele eenvoudige dominee, die staat te kijken met een blik van ‘wie ben ik dat ik deze eer krijg’…. Het contrast tussen King en Bernhard was enorm…Het grote verschil tussen MLK en Prins Bernhard: de laatste groot, groots, met zijn familie om hem heen en de hele entourage. Daarentegen King: klein van postuur, zwart en met één vriend...

Enkele geïnterviewde VU alumni woonden de Dies bijeenkomst in Grand Hotel Krasnapolsky bij op 21 oktober 1965 waar King een zeer indrukwekkende speech gaf. Mr.  Wiersema herinnert zich: “ …Studenten waren met stomheid geslagen...Hij had een enorm volume, en velen van ons hebben toen een religieuze ondertoon ervaren. King heeft een onvoorstelbare indruk gemaakt. Iedereen was perplex..” Dit is dr. Martin Luther King jr. ten voeten uit. Enerzijds hechtte hij weinig waarde aan uiterlijk vertoon. Anderzijds zijn innerlijke kracht en bezieling waarmee hij met het timbre in zijn stem en prachtige bewoordingen zijn geweldloze missie verwoordde. 

Ook anno 2021 gaat er nog steeds een betovering uit van King’s innerlijke kracht en woordkeus tijdens zijn VU Dies speech en inspireert King onze VU gemeenschap. Uit hedendaags onderzoek blijkt dat bescheidenheid en succesvol leiderschap vaak samen gaan, zie bijvoorbeeld SERVUS Associate dr Milton Correira de Sousa.

In King’s beroemde ‘I Have a Dream’ speech (Washington D.C, 1963) benadrukt hij hoezeer het innerlijk prevaleert boven het uiterlijk van de mens: “I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the colour of their skin, but by the content of their character.”

Dr. Sylvia van de Bunt, co-director SERVUS en Associate Professor aan de School of Business and Economics, Vrije Universiteit Amsterdam

 

Kijk voor alle verhalen in deze expositie op: VU-voorwerpen en hun verhalen | 140 jaar Vrije Universiteit Amsterdam

Deel dit artikel